Biegunka to jeden z najczęstszych objawów zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego, który skutkuje zwiększoną częstotliwością oddawania stolca i zmianą jego konsystencji na luźną lub wodnistą. Właściwe postępowanie opiera się przede wszystkim na zapobieganiu odwodnieniu oraz identyfikacji przyczyny dolegliwości, co umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia już na etapie pierwszych objawów [1][2].
Co to jest biegunka i jak ją rozpoznać?
Biegunkę definiuje się jako oddawanie minimum trzech luźnych lub wodnistych stolców w ciągu doby. Często towarzyszy jej obecność śluzu, a czasem także krwi w stolcu [1][2]. Biegunka nie jest samodzielną chorobą, lecz sygnałem ostrzegawczym świadczącym o zaburzeniach w przewodzie pokarmowym [1]. Wśród objawów współistniejących należy wymienić bóle brzucha, wzdęcia, nagłe parcie na stolec oraz symptomy odwodnienia, takie jak suchość w usta, zmniejszenie ilości oddawanego moczu, szybkie tętno i zawroty głowy [4].
Czas trwania biegunki rozszerza diagnostykę na trzy kategorie:
- Biegunka ostra – do 14 dni
- Biegunka przetrwała – 14–30 dni
- Biegunka przewlekła – ponad 30 dni [1][2][3]
Stwierdzenie długości i intensywności objawów jest istotne dla wyboru dalszych kroków terapeutycznych i diagnostycznych [3].
Przyczyny i mechanizmy występowania biegunki
Do najczęstszych przyczyn biegunki należą infekcje wirusowe, bakteryjne oraz pasożytnicze. Na listę czynników zalicza się także nietolerancje pokarmowe, alergie, skutki uboczne leków (zwłaszcza antybiotyków), zatrucia pokarmowe, stres czy przewlekłe choroby przewodu pokarmowego takie jak choroba Crohna i zespół jelita drażliwego [1][2][4].
Biegunka rozwija się według trzech głównych mechanizmów:
- Biegunka osmotyczna – wynika z obecności w jelitach substancji, które nie ulegają wchłonięciu, przez co zwiększają ilość wody w jelicie. Ustępuje po wyeliminowaniu tych substancji [2].
- Biegunka wydzielnicza – tu przyczyną jest nadmierne wydzielanie wody i elektrolitów do światła jelita pod wpływem toksyn bakteryjnych lub wirusowych, niezależnie od spożywania posiłków [2].
- Biegunka zapalna – rozwija się w wyniku uszkodzenia nabłonka jelita na skutek stanu zapalnego, co może powodować obecność krwi lub śluzu w stolcu [2].
Nietolerancje, takie jak niedobór laktazy, prowadzą do wzrostu substancji osmotycznie czynnych w jelicie, które inicjują biegunkę osmotyczną. Antybiotyki zaburzają mikroflorę przewodu pokarmowego, co sprzyja nadmiernemu namnażaniu patogenów i może powodować biegunkę. Przewlekła biegunka często związana jest z poważniejszymi schorzeniami przewlekłymi jelit [2][3].
Objawy i możliwe powikłania – na co zwrócić uwagę?
Oprócz zmian w częstotliwości i konsystencji stolca, biegunka manifestuje się dodatkowymi objawami. Odwodnienie jest najpoważniejszym powikłaniem, szczególnie w przypadku dzieci i osób starszych [4]. Sygnały wskazujące na odwodnienie to m.in. suchość w ustach, ograniczona ilość oddawanego moczu, osłabienie, szybkie tętno czy zawroty głowy [4]. Pojawienie się krwi lub dużych ilości śluzu w stolcu, silny ból brzucha lub gorączka wymaga niezwłocznej konsultacji medycznej [1][4].
Leczenie biegunki – co działa naprawdę?
Najważniejszym działaniem jest szybkie nawadnianie organizmu, zarówno doustnie, jak i w razie potrzeby dożylnie. Zapobieganie utracie płynów i elektrolitów zmniejsza ryzyko powikłań. W leczeniu biegunki zalecana jest dieta lekkostrawna oraz unikanie produktów mogących podrażniać przewód pokarmowy [1][4].
Domowe sposoby obejmują podawanie płynów, stosowanie lekkostrawnych składników oraz unikanie żywności wzmagającej perystaltykę jelit. W wybranych przypadkach, po konsultacji z lekarzem, można rozważyć stosowanie środków przeciwbiegunkowych lub probiotyków wspierających odbudowę naturalnej flory bakterii jelitowych [1][2][4]. Leki należy przyjmować zgodnie z zaleceniami specjalisty oraz po wykluczeniu przeciwwskazań.
Jak postępować podczas biegunki – praktyczne zalecenia
W przypadku pojawienia się biegunki należy przede wszystkim skoncentrować się na odpowiednim nawodnieniu. Spożywanie specjalnych płynów nawadniających (zawierających elektrolity i glukozę) jest istotne w profilaktyce odwodnienia [2]. Dieta powinna być lekkostrawna i stopniowo rozszerzana w miarę ustępowania objawów. Rozpoznanie i leczenie choroby podstawowej, zwłaszcza przy biegunkach przewlekłych czy powtarzających się, wymaga konsultacji lekarskiej. Wskazane jest unikanie produktów mlecznych w przypadku podejrzenia nietolerancji laktozy oraz nieprzyjmowanie leków na własną rękę bez wcześniejszej oceny stanu zdrowia [2][3].
Podsumowanie – co jest najważniejsze na biegunkę?
Biegunka jest objawem świadczącym o zaburzeniach w przewodzie pokarmowym, której najistotniejszym powikłaniem jest odwodnienie. Kluczowe w postępowaniu z biegunką jest szybkie wdrożenie nawadniania oraz ustalenie przyczyny problemu. Dieta lekkostrawna, probiotyki i właściwe leczenie farmakologiczne w razie potrzeby skutecznie łagodzą dolegliwości. W przypadku ciężkich, przewlekłych lub nawracających objawów niezbędna jest diagnostyka i opieka specjalistyczna [1][2][4].
Źródła:
- [1] https://www.aptekarosa.pl/blog/article/1426-jakie-sa-najczestsze-przyczyny-biegunki-objawy-rodzaje-i-sposoby-leczenia-rozwolnienia.html
- [2] https://www.doz.pl/czytelnia/a16437-Biegunka__najczestsze_przyczyny_leczenie_domowe_sposoby
- [3] https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-ukladu-pokarmowego,biegunka–rozwolnienie—-przyczyny–objawy–leczenie,artykul,1579219.html
- [4] https://melisa.pl/porady/biegunka-przyczyny-leczenie-i-zapobieganie/
FitFlexFocus.pl to przestrzeń, gdzie precyzja w dążeniu do zdrowia spotyka się z praktyczną wiedzą i autentyczną pasją. Jako wiodący portal o tematyce fitness, wellness i zdrowego stylu życia, dostarczamy sprawdzone rozwiązania i inspirujące treści, które pomagają naszym czytelnikom osiągać cele zdrowotne. Łączymy ekspercką wiedzę z przystępną formą, bo wierzymy, że droga do lepszego samopoczucia powinna być dostępna dla każdego.